Yaygın Kaygı Bozukluğu (YKB): 
1. Yaygın Kaygı Bozukluğu (YKB) Nedir?
Yaygın Kaygı Bozukluğu (YKB), kişinin günlük yaşamda karşılaştığı olaylarla ilgili aşırı ve sürekli kaygı duyduğu, bu kaygının kontrol edilemediği bir psikolojik durumdur. Bu bozukluk, kaygının her zaman var olduğu ve kişinin hayatını önemli ölçüde etkileyen, genellikle daha uzun süreli bir kaygı haliyle kendini gösterir. YKB, kişiyi çoğunlukla küçük sorunlar karşısında bile endişelendirebilir ve bu kaygı, kişinin işlevselliğini bozar.
Kaygı, insanların yaşamlarını sürdürürken karşılaştıkları normal bir duygusal tepki olsa da, YKB durumunda bu duygu aşırı hale gelir ve uzun süre devam eder. YKB, genellikle stresli bir olay ya da travma ile tetiklenmez; bunun yerine, kişi günlük yaşamındaki sıradan olaylarla bile sürekli bir kaygı duyar. Bu durum, hem bedensel hem de duygusal semptomlarla kendini gösterebilir.
2. YKB'nin Belirtileri
Yaygın Kaygı Bozukluğu, birkaç farklı şekilde kendini gösterebilir. Kişi, kaygıyı kontrol etmekte zorlanır ve bu kaygı genellikle şu şekilde belirginleşir:

• Duygusal ve Bilişsel Belirtiler:
  • Sürekli olarak endişe ve kaygı duygusu, gelecekteki olaylarla ilgili aşırı olumsuz düşünceler
  • Kontrol edilemeyen kaygı, sürekli bir huzursuzluk hali
  • Kişinin kaygıyı hafifletme yollarını bulamaması
  • Kendini sık sık olumsuz düşüncelerle meşgul etme ("Her şey kötü olacak", "Başaramayacağım")
  • Korku ve endişe duygusunun normal sınırları aşması
• Fiziksel Belirtiler:
  • Yorgunluk, bitkinlik hissi
  • Kas gerginliği, kas ağrıları
  • Uyku problemleri (uykusuzluk, gece uyanma veya sabah erken uyanma)
  • Titreme veya ellerde terleme
  • Baş dönmesi, mide bulantısı
  • Nefes darlığı veya çarpıntı
  • Sık sık baş ağrıları
  • Sinirlilik ve aşırı tepki verme
• Davranışsal Belirtiler:
  • Karar verme ve planlama güçlükleri
  • Sosyal ortamlarda geri çekilme
  • Günlük aktivitelerde zorlanma, görevleri yerine getirmekte güçlük
  • Aşırı kontrol arayışı (işleri mükemmel yapma veya her şeyin kontrol altında olmasını sağlama çabası)
  • Uzun süreli kaygı, zamanla depresyon belirtilerine dönüşebilir.

• Klinik Görüşme: Tanı koymak için kişinin yaşam öyküsü, kaygı düzeyi ve semptomlarının sürekliliği hakkında kapsamlı bir görüşme yapılır. YKB'nin tanısı konulabilmesi için kaygının en az 6 ay süresince sürekli olması gerekir.
• DSM-5 Kriterleri: Amerikan Psikiyatri Birliği’nin DSM-5 (Tanı ve İstatistiksel El Kitabı) kriterleri, YKB tanısının konulmasında kullanılır. DSM-5’e göre, YKB tanısı için aşağıdaki kriterler gereklidir:
  • Kişi, birçok farklı konuda (iş, okul, sağlık, aile, vb.) kaygı duyar.
  • Bu kaygı, günlük yaşamı etkiler ve sürekli olarak kişiyi meşgul eder.
  • Kaygı, kişi tarafından kontrol edilemez.
  • Kaygıya, fiziksel belirtiler (uykusuzluk, kas gerginliği, yorgunluk) eşlik eder.
  • Semptomlar, kişinin işlevselliğini önemli ölçüde bozacak düzeyde olmalıdır.
• Klinik Değerlendirme ve Testler: Psikolojik testler ve anketler de tanı koymada yardımcı olabilir. Yaygın Kaygı Bozukluğu’nun şiddetini belirlemek için kullanılan araçlardan biri GAD-7 (Generalized Anxiety Disorder-7)ölçeğidir. Bu anket, bireyin kaygı düzeyini ölçer ve tedavi planlamasında önemli bir yer tutar.

• Bilişsel-Davranışçı Terapi (BDT): BDT, YKB tedavisinde en yaygın kullanılan terapidir. BDT, bireylerin kaygıyı tetikleyen olumsuz düşünce ve inançlarını tanımalarına ve bunları daha gerçekçi, dengeli düşüncelerle değiştirmelerine yardımcı olur. Ayrıca, BDT, kişiye kaygıyı yönetmek için pratik başa çıkma becerileri kazandırır ve kaygı durumlarıyla baş etme yollarını öğretir.
• Gevşeme Teknikleri ve Mindfulness: Bu teknikler, bireylerin kaygı seviyelerini azaltmalarına ve zihinlerini sakinleştirmelerine yardımcı olur. Derin nefes almayı, meditasyonu, kas gevşetmeyi ve mindfulness (farkındalık) uygulamalarını içeren yöntemler, kaygıyı kontrol altına almayı sağlar.
• Maruz Bırakma Terapisi: Kaygıya neden olan durumlarla yüzleşmek ve onları aşamalı olarak daha az korkutucu hale getirmek amacıyla maruz bırakma terapisi uygulanabilir. Bu terapide, kişi kaygıyı tetikleyen düşünce veya durumlardan yavaşça yüzleştirilir.

• Antidepresanlar (SSRI'lar ve SNRI'lar): YKB tedavisinde en yaygın kullanılan ilaçlar arasında sertralin, fluoksetin, venlafaksin gibi seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) ve serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI'lar) yer alır. Bu ilaçlar, beyin kimyasallarını düzenleyerek kaygıyı azaltır.
• Anksiyolitikler (Benzodiazepinler): Kısa vadede kaygıyı azaltmaya yardımcı olan ilaçlardır, ancak uzun süreli kullanımları bağımlılık yapabilir. Bu nedenle genellikle yalnızca acil durumlarda ve kısa süreli tedavi için önerilir.
• Beta-blokerler: Kaygının fiziksel belirtileri (örneğin, kalp çarpıntısı, titreme) üzerinde etkili olan bu ilaçlar, özellikle topluluk önünde konuşma gibi durumlarda kullanılabilir.

• Düzenli Egzersiz: Fiziksel aktivite, endorfin salgılar ve kaygıyı doğal olarak azaltabilir. Yürüyüş, koşu, yoga gibi egzersizler, zihinsel sağlığı iyileştirebilir.
• Sağlıklı Beslenme ve Uyku Düzeni: İyi bir uyku düzeni ve dengeli beslenme, kaygıyı azaltmada önemli rol oynar. Yetersiz uyku ve kötü beslenme kaygıyı artırabilir.
• Sosyal Destek: Aile üyeleri ve arkadaşlar ile güçlü sosyal ilişkiler kurmak, kaygı ile başa çıkmayı kolaylaştırabilir. Destek gruplarına katılmak da yararlı olabilir.